SÜPER BESİNLER 1: Domates

Domateste bol miktarda likopen, C vitamini, Beta karoten (A vitamini), Alfa tokoferol (E vitamini), çeşitli karotenoidler, flavanoidler ve fitosteroidler bulunur.

Domatese rengini veren Likopen çok güçlü bir antioksidandır.
Likopen Beta karoten grubundandır, fakat Beta karotenin aksine A vitaminine dönüşmez.
Likopenin antioksidan etkisi A vitamini'nin iki katı, E vitamini'nin ise on katıdır.

Domates pişirildiğinde, ya da domates suyu, çorbası, salçası, sos, ketçap şeklinde tüketildiğinde içindeki likopenin etkisi artar.
Ayrıca likopen yağda eridiği için domates yağlarla birlikte tüketildiğinde biyoyararlanımı artar.
Likopenin hap formu da olmasına rağmen tam sebze olarak tüketildiğinde selzedeki diğer komponentlerle etkileşime girerek likopenin etkisinin artmasını sağlar.

Etki mekanizması:

1 - LDL kolesterolün oksidasyonunu önleyerek oksitlenmiş LDL'nin damar duvarındaki zararlı etkilerini azaltır ve damar sertliği ve koroner kalp hastalığı gelişimini yavaşlatır.

Likopen ayrıca, kolesterol yapımında rol oynayan bazı enzimleri de engelleyerek kolesterol değerlerini düşürür.

2 - Kimyasal olaylar sırasında açığa çıkan toksik maddeleri (serbest radikaller) etkisiz hale getirip lipid, protein ve DNA gibi önemli hücresel biyomolekülleri oksidasyona karşı koruyarak antikarsinojen etki yapar.

Likopen'in en çok prostat, akciğer ve mide kanserlerine karşı koruyucu etkisi olduğu tespit edilmiştir. (1)

Harvard Üniversitesinde yapılan bir çalışmada; haftada on veya daha fazla domates tüketen kişilerde prostat kanseri riskinin, birbuçuk kez veya daha az miktarda alanlara oranla %35 azaldığı tespit edilmiştir. (2)

Likopen sigara, hava kirliliği ve ozon gazlarına bağlı olarak ortaya çıkan serbest radikallerin zararlı etkilerinden akciğerleri korur. Domates tüketimi ile akciğer kanseri gelişimi arasında ters oranti olduğunu doğrulayan çalısmalar vardır. (1)

Likopen'in ayrıca, pankreas, meme, yemek borusu, mide, barsak ve rahim kanserleri riskini azalttığı tespit edilmiştir. (1)(3)(4)

Güneşteki ultraviyole ışınları serbest radikallerin oluşumuna neden olur. Serbest radikaller ise güneş yanıkları, ciltte yaşlanma ve cilt kanserlerine yol açar. Domates ve domates ürünleri ultraviyole ışınlarının zararlı etkilerine karşı da koruyucu etki yapar.

Kaynaklar:
1 Giovannucci E. Tomatoes, tomato-based products, lycopene, and Caner: review of the epidomiologic literature. J Natl Cancer Inst 1999;9(4):317-31.

2 Giovannucci E, Ascherio A, Rimm EB, Stampfer MJ, Colditz GA, Willett WC. Intake of carotenoids and retinol in relation to risk of prostat cancer. J Natl Cancer Inst 1995;87(23):1767-76.

3 Tsugane S, Tsuda M, Gey F, Cross-sectional study with mustiler measurements of biological markers for assessing stomach cancer risks at the population level. Environ Health Perspect 1992;98:207-10.

4 Nkondjock A, Ghadirian P, Johnson KC, Krewski D; Canadian Cancer Registries Epidomiology Research Group'da. Dietary intake of lycopene is associated with reduced pankreatic cancer risk. J Nutr 2005;135(3):592-7.