İnsan vücudu besinleri sindirip enerji üretmek ve diğer kimyasal reaksiyonlar için oksijen kullanır.
Bu işlemler sırasında ortaya serbest oksijen radikali denilen ara ürünler çıkar.
Bu ürünler lipid, protein, DNA gibi hücre bileşenleri üzerinde oksidatif strese bağlı çeşitli hasarlar oluştururlar.
Çevre kirliliği, sigara dumanı, güneş ışınları, petrokimyasal ürünler, pestisit ve hebisitler (haşere ilaçları), çözücüler gibi çevresel etkenlere maruz kalma sonucu da serbest radikaller ortaya çıkar.
Organizmada serbest oksijen radikallerinin oluşum hızı ile bunların ortadan kaldırılma hızı hassas bir denge içerisindedir.
Bu denge sağlandığı sürece organizma, serbest oksijen radikallerinden etkilenmemektedir.
Serbest radikallerdeki aşırı yüklenme vücut için tehlike oluşturur.
Aerobik (oksijen soluyan) organizmalarda serbest radikal oluşumunu kontrol altında tutmak ve bu moleküllerin zararlı etkilerine engel olmak üzere antioksidan savunma sistemleri gelişmiştir.
Ancak bazı durumlarda mevcut antioksidan savunma sistemi serbest radikallerin etkisini tamamen önleyemez ve oksidatif stres olarak adlandırılan durum ortaya çıkar.
Bu durum vücudun paslanması olarak da tanımlanabilir.
Serbest oksijen radikalleri ve Oksidatif stres ile ilişkili hastalıklar:
Diabetes mellitus
Kanser
Yaşlanma
Astım
Amfizem
Bronşit
Ateroskleroz
Miyokard enfarktüsü
Romatoid artrit
Serebrovasküler hastalıklar
Nörodejeneratif hastalıklar
Renal yetmezlik
Makula dejenerasyonu
Hiperglisemi ve diyabet ile serbest radikal oluşumu ve oksidatif stres arasında yakın ilişki vardır.
ANTİOKSİDAN YİYECEKLER
Antioksidanlar serbest radikallerin meydana getirdiği oksidatif hasarı onaran ve önleyen madde ve besinlerdir.
Kalp hastalığı, gözde makula dejenerasyonu, diyabet gibi hastalıklar oksidatif hasar ile bağlantılı hastalıklardan birkaçıdır.
Antioksidanlar ayrıca bağışıklık sistemini güçlendirerek enfeksiyon ve kanser gelişme riskini de azaltırlar.
Biyojerontoloji profesörü Denham Harman tarafından ortaya atılan serbest radikal teorisine göre yaşlanma aerobik metabolizma sırasında ortaya çıkan serbest radikallerin dokularda birikmesi sonucu oluşan hasarlar nedeniyle olmaktadır.
Antioksidan içeren yiyecekler:
Lutein:
Koyu yeşil sebzeler
Brokoli
Brüksel lahanası
Ispanak
Kivi
Likopen:
Domates ve domates ürünleri
Greyfurt
Karpuz
Lignan:
Keten tohumu
Yulaf unu
Arpa
Çavdar
Selenyum:
Balık
Kabuklu deniz ürünleri
Kırmızı et
Hububat
Sarımsak
Tavuk
A vitamini ve Karotenoidler:
Havuç
Brokoli
Patates
Domates
Kayısı
Şeftali
C vitamini:
Portakal
Limon
Yeşil biber
Brokoli
Yeşil yapraklı sebzeler
Çilek
Domates
E vitamini: (Alfa Tokoferol)
Ceviz
Fındık
Badem
Tam buğday
Yeşil yapraklı sebzeler
Karaciğer yağı
Flavonoidler:
Kırmızı şarap
Siyah üzüm
Nar
Çay
Soya
Bunların dışında taurin, bilirubin ve ürik asit de bilinen doğal antioksidanlardır. Sütte, karaciğerde ve böbrekte bulunurlar.
Antioksidanlar yukarıda sözü edilen besinlerde bolca bulunur. Bu besinleri düzenli olarak tüketmek vücudu serbest radikallerin zararlı etkilerinden korur ve yaşlanmayı geciktirici etki yapar.
Ayrıca güneş ışını ve sigaradan uzak durmak oksidatif stres etkilerini azaltacaktır.